از کجا دانسته می‌شود که کار اخلاقی از وجدان الهام گرفته است؟

در پاسخ آن می گوئیم که ما آیات و سوره‌های قرآن، کتاب وحی آسمانی را بررسی ومورد مطالعه قرار می‌دهیم در سه مورد از این آیات از وجدان اخلاقی به نحو لطیف و ظریف تعبیر آورده شده و در هر موردی به لفظی خاص:

1 - در سوره «شمس » آیات 7 و 8: « وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا »  ؛«قسم به جان آدمی و آن کس که آن را (آفریده) و منظم ساخته سپس فجور وتقوا(شر و خیرش) را به او الهام کرده است ».

2 - در سوره بلد آیات 7-9 : « أَلَمْ نَجْعَل لَّهُ عَیْنَیْنِ و وَلِسَانًا وَشَفَتَیْنِ وَهَدَیْنَاهُ النَّجْدَیْنِ»؛ آیا برای انسان دو چشم قرار ندادیم؟ و یک زبان دو لب؟ و او رابه راه خیر و شر هدایت کردیم... .

3 - در سوره قیامت به لفظ : «نفس لوامه » « وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ » ؛ و سوگند به نفس لوامه و وجدان بیدار و ملامت گر(که رستاخیز حق است).

و در قرآن در چند مورد از نیروئی که در برابر وجدان اخلاقی قرار دارد یاد و به الفاظ مختلف تعبیر آورده است از قبیل:

نفس اماره »: « وَمَا أُبَرِّیءُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ مَا رَحِمَ رَبِّیَ إِنَّ رَبِّی غَفُورٌ رَّحِیمٌ » (4) ؛ یعنی:«حضرت یوسف صریحا اعلام می‌کند که من هرگز خودم را تبرئه نمی‌کنم که نفس سرکش بسیار به بدی‌ها امر می‌کند مگر آنچه که پروردگارم رحم کند».

و نیز به لفظ "هوی " (5)« وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَی النَّفْسَ عَنِ الْهَوَی فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِیَ الْمَأْوَی » ؛وآن کس که از مقام پروردگارش ترسان باشد و نفس را ازهوا"و تمایلات نفسانی" باز دارد، قطعا بهشت جایگاه اوست.

و نیز به لفظ «وسواس » (6) (مِن شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ» ؛پناه می‌برم به پروردگار از شر وسوسه گر پنهان کار که دردرون سینه انسان وسوسه می‌کند خواه جن باشد یا از انسان.

پس قرآن در مورد این که انسان هامجهز به یک سلسله از الهامات فطری هستند، سکوت نکرده است و در روایات و احادیث معتبر نیز چه بسا این حقیقت که از قرآن استفاده می‌گردد، تصریح گردیده است.

از جمله هنگامی که آیه مبارکه « یکدیگر را بر نیکی و پارسائی یاری دهید و همدیگر را برگناه و دشمنی کمک ننمائید».

بر پیامبر گرامی اسلام(ص) نازل شد مردی به نام «وابصه » خدمت رسول اکرم(ص) آمده گفت: ای رسول خدا سؤالی دارم حضرت فرمود: من بگویم سوال تو چیست؟ گفت :بفرمائید.

آری می‌خواهم معانی این‌ها را بدانم. در متن روایت این گونه وارد است که پیامبرانگشتان خود را بر سینه وابصه زده سه مرتبه فرمود: یا وابصه «استفت قلبک،استفت قلبک، استفت قلبک » یعنی سه مرتبه فرمود: این سوال و استفتاء را از قلب خود بکن یعنی خدا این شناخت را به صورت الهام به قلب هر بشری قرار داده است.

درباطن انسان‌ها نیروئی است که برخی از افعال را خوب می‌داند و برخی را بد و به خوب‌ها فرمان می‌دهد و از بدی‌ها نهی می‌کند و نظیر آیات بالا این آیه است:

« وَأَوْحَیْنَا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْرَاتِ » (7) ؛ و انجام کارهای نیک و...را بر انبیاء وحی کردیم.

در تفسیر المیزان مرحوم استاد علامه طباطبائی(ره) در این باب استنباط خیلی لطیف و ظریفی دارد می‌فرماید:

«خداوند نفرمود:(و اوحینا الیهم ان افعلوا الخیرات) و فرمود: (و اوحیناالیهم فعل الخیرات) زیرا اصل خیرات مثل بذرهائی در باطن انسان‌ها و کمون ذات آن‌ها آفریده شده است و خدا انجام آن‌ها را وحی کرده است (8) .پس به نظر قرآن انسان مجهز به یک سلسله از الهامات فطری است.

وجدان اخلاقی نیز همین طور است انسان وقتی دارای وجدان اخلاقی پاک و سالم خواهد بود که از همان اول به دستورات آن توجه نماید و برخلاف فرامین آن رفتار نکند وگرنه بعد از مدتی آن را از دست خواهد داد و عملا شخص بی وجدان خواهد شد (11) .

و گاهی نیز در اثر برخی از پیش آمده‌ای جسمی و روحی ممکن است نیروهای باطنی از قبیل وجدان اخلاقی و غیر آن نیز ضعیف و یا به کلی از بین برود.

 پی نوشت ها:

1- مقدمه‌ای بر علم اخلاق، ص 123.

2- فلسفه اخلاق، تالیف شهید استاد مطهری، ص 53 - مقدمه‌ای بر علم، تالیف علی کیا، ص 124 و 125.

3- عقائد فلسفی ابوالعلاء معری، تالیف عمر فروخ ترجمه حسین خدیو جم.

4- سوره یوسف، آیه 52.

5- سوره نازعات، آیه 40.

6- سوره ناس، آیه 4.

7- سوره انبیاء علیه السلام آیه 73.

8- فلسفه اخلاق مرحوم مطهری، ص 55.

9- سیر حکمت در اروپا، ج 2، ص 77 ( 78.

10- کودک از نظر وراثت و تربیت، ج 1، ص 334.

11- الاخلاق تالیف احمد امین مصری، ص 82. 

لینک مسابقه

منبع

توجه :
بعد از کلیک بر روی گزینه لینک مسابقه یا منبع ، شما وارد یک سایت واسطه خواهید شد . 10 ثانیه تحمل کرده و سپس گزینه گذشتن از تبلیغ (رد کردن تبلیغ) را کلیک نمایید تا به سایت اصلی  وارد شوید.
لطفا برای حمایت از سایت خودتون و اگر بقای این سایت براتون مهم هست روزی 1بار بر روی بنرهای وبلاگ کلیک نمایید
لطفا منبع را هم مطالعه نمایید.